Art & History Sundays

Naar aanleiding van de tentoonstelling Expeditie Egypte organiseert het Museum Kunst & Geschiedenis  een vijfdelige lezingenreeks over Egyptologische onderwerpen. De toegang is gratis, maar registratie wordt aanbevolen.

- Zondag 4 juni 2023 van 10:30 tot 12:30
Het ontstaan van de Egyptische collectie van het museum: over verzamelaars, Leopold II en opgravingen in het land van de farao’s.

• La naissance des collections égyptiennes des Musées Royaux d’Art et d’Histoire : du « Cabinet d’amateur » à la collection publique , door Eugène Warmenbol*
  (in FR)
  De Egyptische verzameling van de KMKG vindt haar oorsprong in de ‘kabinetten’ die werden samengesteld door privéverzamelaars uit Egypte en Italië, of naar aanleiding van openbare veilingen. Faraonische artefacten waren tot in de jaren 1860 bijzonder gegeerde voorwerpen, waarvan de verspreiding gecontroleerd werd door de consuls-generaal van de Europese landen, waaronder die van België.

  *Eugène Warmenbol is professor aan de Université Libre de Bruxelles waar hij de leerstoel Europese Protohistorie bekleedt. Hij deed zowel in Syrië als in Egypte opgravingen, onder meer op de site van Elkab, de Belgische opgraving sinds 1937. Hij organiseerde meerdere tentoonstellingen, waaronder ‘Sfinx. De wachters van Egypte’ (ING, 2006) en ‘ De egyptomanie sinds de 19de eeuw’ (Boghossianstichting, 2012).

• Une ancienne collection royale aux Musées royaux d’Art et d’Histoire : les antiquités égyptiennes du roi Léopold II, door Dorian Vanhulle*
  (in FR)
  Deze lezing gaat op zoek naar de geschiedenis van de voormalige verzameling Egyptische oudheden van koning Leopold II, vanaf het ontstaan ervan tot de aankomst in het museum.

  *Dorian Vanhulle (F.R.S.-FNRS / Université Libre de Bruxelles) bestudeerde een tweehonderdtal oudheden uit de voormalige koninklijke verzameling in het kader van een postdoctoraat binnen het project 'Pyramids and Progress. Belgian expansionism and the making of Egyptology, 1830-1952' (Project EOS, F.R.S.-FNRS & FWO).    

• Track & Trace: bestemming Jubelpark: de Egyptische collectie van de KMKG en de Britse opgravingen (1899-1937), door Athena Van der Perre*
  (in NL)
  De Egyptische collectie van de KMKG kende een monumentale groei tussen 1900 en 1947, onder de vakkundige leiding van de eerste Belgische Egyptoloog, Jean Capart (1877-1947). Duizenden van deze objecten zijn te linken aan Britse opgravingen in Egypte en Nubië. Deze lezing gaat dieper in op de herkomst van deze objecten en hoe ze in het museum terechtkwamen via het uitgebreide Brits-Belgisch netwerk van Capart.

  *Athena Van der Perre behaalde haar doctoraat in de Egyptologie aan de KU Leuven met een studie over de kalksteengroeven uit de Amarna-periode in de Dayr al-Barsha-regio. Ze werkte mee in de KMKG aan de ontwikkeling van de multispectrale Portable Light Dome voor Egyptisch cultureel erfgoed (2015-2017) en maakte deel uit van verschillende projecten over de geschiedenis van de Belgische Egyptologie, en in het bijzonder over de Egyptische collectie van de KMKG, tussen 2018 en 2023. Momenteel is ze verbonden aan de KU Leuven als onderwijsassistent bij de vakgroep Archeologie/Egyptologie.

- Zondag 25 juni 2023 van 10:30 tot 12:30
Girl Power: honderd jaar vrouwelijke egyptologen in het museum

• L’âge d’or de l’égyptologie belge : Jean Capart et les deux Marcelle , door Luc Delvaux*
  (in FR)
  De periode waarin Jean Capart conservator was van de Egyptische verzameling van de KMKG, was een gouden tijdperk voor de Belgische Egyptologie. Het vrouwelijke professionele entourage van Capart, zowel in het museum als in de Egyptologische Stichting Koningin Elisabeth, speelt een belangrijke rol in deze opbloei, in een tijdperk waarin de Egyptologie nog een bijna exclusief mannelijke wetenschap was.

  *Luc Delvaux heeft een doctoraat in Oudheidstudies van de Université de Strasbourg. Hij heeft ook een Master in de filologie en oosterse geschiedenis (Egyptologie) en een Master in Godsdienststudies aan de Université Libre de Bruxelles, evenals een internationaal certificaat Afrikaanse Archeologie. Hij is conservator van de verzameling dynastiek en Grieks-Romeins Egypte van de KMKG en docent aan de Université Libre de Bruxelles. Het merendeel van zijn publicaties gaat over de kunst en de archeologie van het Nieuwe Rijk, maar ook over de reconstructie van de archeologisch herkomst van de objecten die in de KMKG bewaard worden.

• Marcelle Baud et la tombe de Nakht au Musée Art & Histoire, door Isabelle Therasse*
  (in FR)
  Sinds 1928 herbergt de KMKG een kopie van de geschilderde decoratie van het graf van Nacht in Dra Aboe al-Naga (TT161, 18de dynastie). Jean Capart had de realisatie hiervan opgedragen aan de Franse Egyptologe en tekenares Marcelle Baud, een regelmatige medewerkster van de Belgische Capart, en verbonden aan het Institut français d’archéologie orientale (IFAO) in Caïro. Door de fragmentarische huidige toestand van het graf, is de facsimile ervan een waardevol historisch document geworden.

  *Isabelle Therasse is Egyptologe en wetenschappelijk medewerkster aan de KMKG.   

• Aux côtés de Jean Capart. Les fouilles belges à Elkab à travers la correspondance de Violette Verhoogen, door Laurent Bavay*
  (in FR)
  Januari 1937. Eindelijk heeft Jean Capart een van zijn grootste ambities waar kunnen maken: een Belgische archeologische opgraving in Egypte. Zijn keuze is gevallen op de site Elkab in Opper-Egypte, waar gedurende twee maanden een klein opgravingsteam, onder leiding van deze stichter van de Belgische Egyptologie, de stad-heiligdom van de godin Nechbet onderzoekt. Violette Verhoogen werkt er aan de zijde van Capart. Zij is verbonden aan het departement Griekse en Romeinse oudheden van de KMKG. Aan de hand van de brieven die zij aan haar ouders in Brussel schrijft, kunnen we de resultaten van de opgraving en het dagelijkse leven tijdens de zending volgen. Korte tijd voor haar overlijden werd deze rijke briefwisseling aan het museum geschonken.

  *Laurent Bavay is professor Egyptische archeologie aan de Université Libre de Bruxelles. Hij doet opzoekingen naar de necropolis van Thebe, waar hij sinds 2009 een gezamenlijke archeologische zending leidt van de ULB en de Université de Liège. Tussen 2015 en 2019 was hij directeur van het Institut français d’archéologie orientale (IFAO) in Caïro.

- Zondag 23 juli 2023 van 10:30 tot 12:30
Egyptologie vandaag: nieuwe uitdagingen

• Des fouilles dans les réserves. Découvertes égyptologiques aux Musées royaux d’Art et d’Histoire, door Luc Delvaux*
  (in FR)
  Niet alleen leiden de KMKG tot op vandaag archeologische opgravingen op de Egyptische site van Elkab, ook zorgen opzoekingen in de reserves van de afdeling Egypte van het museum voor opvallende verrassingen. Deze ‘opgravingen’ bieden dagelijks de mogelijkheid om vergeten of miskende schatten te (her)ontdekken, waarvan er sommige uiteindelijk een plaats in de permanente zalen zullen vinden.

  *Luc Delvaux heeft een doctoraat in Oudheidstudies van de Université de Strasbourg. Hij heeft ook een Master in de filologie en oosterse geschiedenis (Egyptologie) en een Master in Godsdienststudies aan de Université Libre de Bruxelles, evenals een internationaal certificaat Afrikaanse Archeologie. Hij is conservator van de verzameling dynastiek en Grieks-Romeins Egypte van de KMKG van Brussel en docent aan de Université Libre de Bruxelles. Het merendeel van zijn publicaties gaat over de kunst en de archeologie van het Nieuwe Rijk, maar ook over de reconstructie van de archeologisch herkomst van de objecten die in de KMKG bewaard worden.

• SURA: Egypte door een Belgische lens, door Wouter Claes*
  (in NL)
  De beroemde Egyptologische bibliotheek van de KMKG bewaart naast een grote collectie boeken en tijdschriften ook een bijzondere fotocollectie. Zij werd aangelegd onder het initiatief van Jean Capart, grondlegger van de Egyptologie in België, en bestaat uit meer dan 14.000 fotografische glasnegatieven. In deze lezing nemen we een kijkje in deze unieke collectie en ontdekken we hoe deze foto’s een uitzonderlijke kijk bieden op deze pioniersjaren van de Belgische Egyptologie en tegelijkertijd een caleidoscopisch beeld schetsen van het Egypte van weleer, met dramatische landschappen, eeuwenoude monumenten, archeologische expedities en het dagelijkse leven in al zijn verscheidenheid.

  *Wouter Claes, co-coördinator van het SURA-project, is hoofd van de afdeling wetenschappelijke documentatie (bibliotheken en archieven) van de KMKG. Hij nam deel aan talrijke archeologische opgravingen, voornamelijk in Egypte maar ook elders (Syrië, Italië, Paaseiland) en leidt de Belgische opgravingen op de site van Elkab in Boven-Egypte. Naast zijn belangstelling voor Egyptische nederzettingsarcheologie en prehistorische rotskunst focust zijn onderzoek vooral op de archiefcollecties van het museum die verband houden met de geschiedenis van de Egyptologie in België. 

• Van potlood tot iPad: Egyptologie in het digitale tijdperk, door Toon Sykora*
  (in NL)
  De rotsgraven van Dayr al-Barsha behoren tot de belangrijkste bronnen uit het Egyptische Middenrijk (ca 2050 - 1700 v.Chr.). Door een nieuw scala aan digitale technieken kunnen we de intrigerende maar gehavende monumenten nu kopiëren en bestuderen als nooit tevoren. Via gedetailleerde opnames in 2D en 3D, komt de prachtige decoratie van de tombes eindelijk terug tot zijn recht.

  *Toon Sykora is archeoloog en Egyptoloog en verbonden als onderzoeker aan de KU Leuven. Deze zomer verdedigt hij zijn doctoraal proefschrift over de tombe van Djehoetihotep in Dayr al-Barsha.

- Zondag 20 augustus 2023 van 10:30 tot 12:30
De vloek van de mummie? Omgaan met menselijke resten uit het Oude Egypte

• Het graf van Henoe, een Egyptische ambtenaar uit 2000 v.Chr., par Marleen De Meyer*
  (in NL)
  Op de site Dayr al-Barsha in Midden Egypte vond een team Belgische Egyptologen een aantal jaren geleden een intact graf van 4000 jaar oud. Niet alleen de mummie, maar de hele grafinventaris was perfect bewaard. Wat kunnen we leren uit zo'n vondst, en wat vertelt het over het leven van de grafeigenaar, Henoe?

  *Marleen De Meyer is Assistent Directeur voor Egyptologie en Archeologie aan het Nederlands-Vlaams Instituut in Cairo, en co-directeur van het Dayr al-Barsha project. Ze is als postdoctoraal onderzoeker ook verbonden aan de KU Leuven en is gespecialiseerd in oudegyptische funeraire gebruiken in het Oude Rijk en Middenrijk. 

• Een lijkkist en een mummie: het pantheon van Boetehamon, door Luc Delvaux & Vincent Oeters*
  (in FR en in NL)
  In 1847 verwierven de KMKG een lijkkist op naam van de koninklijke scribe Boetehamon, evenals een mummie die aan deze hoge dignitaris van de 21ste dynastie was toegeschreven. De kist en de mummie maakten voordien deel uit van de verzameling van Sarah Belzoni, de weduwe van de beroemde avonturier Gianbattista Belzoni. De lijkkist is versierd met uitzonderlijke voorstellingen van de goden uit het hiernamaals. De mummie werd onderworpen aan een ‘baanbrekende’ analyse door Dr. Frans Jonckheere, waarvan de resultaten in 1942 werden gepubliceerd.

  *Luc Delvaux heeft een doctoraat in Oudheidstudies van de Université de Strasbourg. Hij heeft ook een Master in de filologie en oosterse geschiedenis (Egyptologie) en een Master in Godsdienststudies aan de Université Libre de Bruxelles, evenals een internationaal certificaat Afrikaanse Archeologie. Hij is conservator van de verzameling dynastiek en Grieks-Romeins Egypte van de KMKG van Brussel en docent aan de Université Libre de Bruxelles. Het merendeel van zijn publicaties gaat over de kunst en de archeologie van het Nieuwe Rijk, maar ook over de reconstructie van de archeologisch herkomst van de objecten die in de KMKG bewaard worden.

  *Vincent Oeters studeerde Egyptologie, archeologie en Arabische taal en cultuur aan de Universiteit Leiden. Momenteel werkt hij aan zijn doctoraat over de geschiedenis van de Belgische Egyptologie aan de KU Leuven en UGent. Hij is voorzitter van de stichting Friends of Saqqara en heeft veldwerk verricht op verschillende sites in Egypte.

• La recherche continue sur les momies des MRAH !, door Caroline Tilleux*
  (in FR)
  Presentatie van ethische kwesties via de gids voor goede praktijken met betrekking tot menselijke resten die in musea worden bewaard.

  *Caroline Tilleux is doctoranda in de archeologie en kunstgeschiedenis aan de UCL. Haar specialisatie is in uitvaartpraktijken en mummificatieprocessen.

- Zondag 3 september 2023 van 10:30 tot 12:00
Forever is now : het Oude Egypte in hedendaagse kunst

Een gesprek (in het Engels) over de rol die hedendaagse kunst kan spelen binnen de Egyptologie, met kunstenaar Sara Sallam en curator Elisabeth Van Caelenberge, gemodereerd door Alice Stevenson.

*Sara Sallam (°1991, Caïro) is multidisciplinair kunstenaar en schrijver. Haar door onderzoek gedreven artistieke praktijk onderzoekt de representatie van het Oude Egypte in het westen. Sara Sallams interventies doorweven de tentoonstelling en voegen er een artistiek weerwoord aan toe. Een eigenzinnige en kritische kijk spreekt vanuit haar poëtische en krachtige installaties. Ze werkte eerder vanuit en in dialoog met museumcollecties, waaronder die van het Museo Egizio in Turijn en het Sainsbury Centre for Visual Arts in Norwich.

*Elisabeth Van Caelenberge is Egyptologe en kunsthistorica gespecialiseerd in hedendaagse kunst. Ze is wetenschappelijk medewerker in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis in Brussel en co-curator van  tentoonstelling Expeditie Egypte.

*Dr Alice Stevenson is Associate Professor of Museum Archaeology aan het Institute of Archaeology van University College London en gespecialiseerd in predynastische en vroegdynastische Egyptische archeologie. Momenteel schrijft ze een boek over hedendaagse kunstinterventies in museumzalen gewijd aan het oude Egypte.

- Zondag 1 oktober 2023 van 10:00 tot 13:30
Op het terrein: Belgisch archeologisch onderzoek in Egypte

• La tombe TT C.3 d’Amenhotep : redécouverte d’un monument thébain de la 18e dynastie, door Laurent Bavay*
  (in FR)

  In 2009 herontdekte de gezamenlijke archeologische missie van de ULB en de ULiège het "verloren" graf van vicekanselier Amenhotep en Lady Renena in de Thebaanse necropolis. Tijdens tien campagnes legde het Belgische team het monument bloot en werd een overvloed aan archeologisch materiaal opgegraven, dat opmerkelijk goed bewaard was gebleven dankzij het hete en droge klimaat van Luxor. Dankzij deze opgravingen kon de geschiedenis van het graf TT C.3 gereconstrueerd worden. Het werd gebouwd tijdens het bewind van koning Thoetmosis III, twee eeuwen later opnieuw in gebruik genomen door een vizier van Ramses II, en in de late oudheid door een Koptische monnik omgevormd tot een kluizenaarscel, voordat er in de 19e eeuw op deze locatie een huis werd gebouwd.

  *Laurent Bavay is professor Egyptische archeologie aan de Université Libre de Bruxelles. Hij doet opzoekingen naar de necropolis van Thebe, waar hij sinds 2009 een gezamenlijke archeologische zending leidt van de ULB en de Université de Liège. Tussen 2015 en 2019 was hij directeur van het Institut français d’archéologie orientale (IFAO) in Caïro.
   

• "Les grands maîtres thébains au travail" (J.Capart) Étude des pratiques picturales dans les tombes thébaines 29 et 96, door Dimitri Laboury*
  (in FR)

  In het kader van de Belgische Archeologische Missie in de Thebaanse necropolis, een gezamenlijk project van de ULB en de ULiège sinds 2010, werd een studie uitgevoerd naar picturale praktijken in Thebaanse graven (of TT) 29 en 96, respectievelijk toebehorend aan vizier Amenemope en aan zijn neef Sennefer, gouverneur van Thebe en beheerder van het domein van Amon in Karnak, onder het bewind van Amenhotep II (ca 1422-1395 BCE). Dit project, onder mandaat van de F.R.S.-FNRS, heeft de persoonlijke signatuur van individuele kunstenaars blootgelegd, die van het ene graf naar het andere kunnen worden gevolgd, evenals de artistieke strategieën die door hun sponsors werden ontwikkeld. De presentatie zal op een synthetische manier de belangrijkste resultaten van dit onderzoek presenteren.

  * Egyptoloog en kunsthistoricus Dimitri Laboury is hoogleraar kunstgeschiedenis, archeologie, geschiedenis en geschiedenis van de religies van faraonisch Egypte aan de Universiteit van Luik (ULiège). Zijn onderzoek richt zich vooral op de studie van de kunst van het faraonische Egypte, de historische en culturele betekenis ervan, de receptie van de oudheid tot heden, en de acteurs en artistieke praktijken in deze context.
   

• Recent onderzoek van de KU Leuven in Dayr al-Barsha: over de herontdekking van een elitenecropool uit de Eerste Tussenperiode, door Harco Willems*
  (in NL)

  De site Dayr al-Barshā is vooral bekend wegens de graven van de gouverneurs van de 'Hazengouw' uit het Middenrijk (ca. 2040-1700 v.Chr.). Maar het archeologische project dat de KU Leuven er sinds 2001 uitvoert, betreft ook sites in de wijdere omgeving, en bestrijkt chronologisch de gehele faraonische periode. Duidelijk is dat de regionale gouverneurs in het Oude Rijk (ca. 2650-2250 v.Chr) op een andere plaats begraven werden, namelijk in al-Shaykh Sa˹īd. Uit teksten kennen we bovendien heel wat leden van de gouverneursfamilie uit de tussenliggende Eerste Tussenperiode. Over hun grafveld is in de vakliteratuur tot op de dag van vandaag echter niets te vinden. 
  Deze voordracht gaat in op Egyptische opgravingen die tussen 1969 en 1972 onder het dorpsplein van Dayr al-Barshā werden uitgevoerd, en waar de afdeling Egyptologie van de KU Leuven later ook gewerkt heeft. Hoewel van de graven aan de oppervlakte tegenwoordig niets meer te zien is, blijkt één van de belangrijkste grafvelden van Egypte uit deze periode op het dorpsplein (de Sahla) te hebben gelegen.   
   

• Aux origines de Dendara. Recherches récentes sur la grande nécropole tentyrite, door Yann Tristant*
  (in FR)

  De site van Dendera (Opper-Egypte) is vooral bekend om zijn tempel uit de Ptolemeïsche periode, gewijd aan de godin Hathor. Een nieuw onderzoeksproject van de KU Leuven en het l’Institut français d’archéologie orientale bestudeert de grote begraafplaats waar de inwoners van Dendara bijna drie millennia begraven lagen. De voorlopige resultaten van dit archeologisch onderzoek van de necropolis werpen een nieuw licht op de begrafenispraktijken van de inwoners van Dendera vanaf het begin van de faraonische periode tot de Romeinse tijd.

  *Yann Tristant is professor Egyptische archeologie aan de KU Leuven. Zijn onderzoek richt zich voornamelijk op de predynastische en protodynastische perioden en op de funeraire archeologie. Hij heeft verschillende archeologische missies in Egypte geleid, waaronder de necropolissen van Abu Rawach en Dendera.
   

• Onder de vleugels van Nechbet: recent archeologisch onderzoek in Elkab, door Wouter Claes*
  (in NL)

  Elkab, de thuishaven van de gierengodin Nechbet in het zuiden van Egypte, is al meer dan 85 jaar het werkterrein van Egyptologen en archeologen van de KMKG. Terwijl Jean Capart en zijn opvolgers vooral aandacht hadden voor de religieuze en funeraire monumenten van deze site worden sinds 2009 vooral archeologische opgravingen uitgevoerd in het nederzettingsgebied van Elkab. De resultaten van deze opgravingen benadrukken het belang van Elkab voor onze kennis van het oude Egypte.

  * Wouter Claes is hoofd van de afdeling wetenschappelijke documentatie (bibliotheken en archieven) van de KMKG. Hij nam deel aan talrijke archeologische opgravingen, voornamelijk in Egypte maar ook elders (Syrië, Italië, Paaseiland) en is verantwoordelijk voor de Belgische opgravingen op de site van Elkab in Boven-Egypte. Naast zijn belangstelling voor Egyptische nederzettingsarcheologie en prehistorische rotskunst focust zijn onderzoek vooral op de archiefcollecties van het museum die verband houden met de geschiedenis van de Egyptologie in België.
   

Praktische informatie
Lezingenreeks op zondagochtend van 10u30 tot 12u30
Gratis toegang, maar registratie aanbevolen

Museum Kunst & Geschiedenis
Jubelpark 10 - 1000 Brussel
Conferentiezaal in de kleine narthex

Op dezelfde dag worden in de namiddag 'Meet the Curator' rondleidingen georganiseerd in de tentoonstelling 'Expeditie Egypte'. Deze rondleidingen zijn betalend en inschrijving is verplicht.
MEET THE CURATOR
Instaprondleiding in de tentoonstelling. Maak kennis met de mensen die de tentoonstelling bedachten en maakten.
4.06     Meet the Curator – Sara Sallam / in het Engels
25.06   Meet the Curator – Luc Delvaux / in het Frans
23.7      Meet the Curator – Elisabeth van Caelenberge / in het Nederlands  
20.08   Meet the Curator – Luc Delvaux / in het Frans
3.09     Meet the Curator – Sara Sallam / in het Engels

De tentoonstelling 'Expeditie Egypte' werd mede mogelijk gemaakt door de wetenschappelijke inzichten voortgekomen uit de onderzoeksprojecten Pyramids & Progress en Sura Project. Verschillende van de sprekers op de Art & History Sundays – Expedition Egypt waren als onderzoeker verbonden aan deze twee projecten.

Ism Egyptologisch Genootschap Koningin Elisabeth.